4. Wildernis of Luxe? | Zuid-Afrika

Na bijna twee weken in de wildernis snak ik naar een warme douche en naar een eigen toilet waar ik ongegeneerd een tijd kan zitten bouten, zonder dat ik word gestoord door een van de -zo noem ik ze maar even- small five: giftige spinnen, slangen, steekvliegen, muggen en ongenode darmbacteriën. The big five hebben we nog niet veel gezien, wel sporen ervan, maar de small five zagen we allemaal; lucky we. We dachten dat het trekkend bestaan zoveel anders is, maar het klussen gaat gewoon door, ons rijdend huis en het huishouden vragen aandacht. Nico gidst ons op papier door een parallelle reiswereld, naar bijzondere plaatsen die in geen reisgids te vinden zijn en we ontmoeten daar evenzo bijzondere mensen. We raken er in korte tijd aan verslaafd. Het is zoeken naar de balans tussen de basale wildernis en de drukke geciviliseerde wereld.

We voelen ons de koning te rijk met ons nieuwe roofrack dat de schaduw net over het dashboard werpt. Het is alsof we steeds onder een veranda rijden. De zijruiten voorin hebben we voor een luttel bedrag laten tinten. Kleding die we niet meteen nodig hebben zit nu in een nieuwe box op het roofrack. Het gereedschap van Frans is wat meer naar achteren en de diepte in verdwenen, de suiker, het zout, de koffie en de mayo staan nu vooraan, de schone onderbroeken en anti-muggenmelk binnen handbereik. Aan een haakje schommelt gedroogd vlees (biltong), in een stoffen zakje, zoals de gedroogde ham vroeger in onze keuken hing. Het rangschikken en reorganiseren zal nog wel even doorgaan, ieder land, iedere nieuwe bestemming, ieder klimaat, brengt andere behoeften. Net zoals vroeger onze moeders met de seizoenen de winter- en de zomerkleding in de kasten wisselden.

De auto is zoals Joop ook al bij onze vorige blog aangaf een paar kilo’s zwaarder geworden. We zijn heel blij dat we op het laatste moment hebben besloten het rack kleiner te houden. Het oorspronkelijk model dat Chris en zijn team voor onze zou maken, liep van de achter- tot de voorbumper. Met z’n 150 kg zou het onze auto topzwaar maken en lastig te manoeuvreren door de gebieden waar wij graag willen zijn.
[metaslider id=486]

Met ons nieuwe roofrack rijden we naar Bonniedale, weg van de drukke kust, die steeds drukker wordt, naar de rust, naar Nico en Danette, waar we warm worden ontvangen. Het zou niet de eerste keer zijn dat we helemaal alleen in de middle-of-nowhere staan. In het dorre, droge Outeniqua gebergte maken we hikes en zwemmen poedelnaakt in de rockpools, waar een rivierkrab mij voorzichtig duidelijk maakt dat mijn hand niet welkom is op zijn plekje. Wij leren het landschap kennen, de geluiden die erbij horen, hoe we ons moeten gedragen als we de (on)dieren in dit land ontmoeten, welke kruiden, bessen, noten en planten heilzaam en eetbaar zijn. Onze ogen, onze neus en vooral onze oren zijn onze belangrijkste gidsen, Nico, Danette en Katot onze belangrijkste leermeesters.

De zeldzame Kaapse luipaard laat niet aan ons niet zien. Dat is niet verwonderlijk. Nico heeft in al die 25 jaren maar drie keer op Bonniedale een luipaard gezien – er lopen er momenteel 26 rond. Dat geldt ook voor een van de gevaarlijkste slangen hier: de Cape Cobra, die wij wél zagen. De paniekreactie van de afrikanen als dat beest tevoorschijn komt is enorm: gillen, krijsen, rennen. Wij slaan het tafereel een beetje onnozel gaande. De beige, ruim een meter lange slang, ligt zeker tien meter ver weg in het gras en kan niet zo veel met die grote zwarte kikker in zijn bek die hij net uit de vijver heeft gevist. Waar gaat die paniek over? Frans, overmoedig met een stok erop af, Nico op afstand probeert hem terug te houden. De vier andere mensen zitten inmiddels op een rij op een hoge boomstam, met hun smartphonecamera’s in de aanslag. Pas later begrijpen wij dat deze Cobra, na de black Mamba, een van de gevaarlijkste en meest agressieve slangen van Afrika is. Nico is ooit tot aan zijn voordeur hard rennend, door zo’n beest achterna gezeten.

Dat verhaal maakte indruk, evenals de verhalen die wij van hem en andere horen over de Bobbejane. Hij was jarenlang ranger op Cape Point, waar Babboons op de meest gruwelijke manier toeristen hebben gedood. Ze hielden zich niet aan de regels en gaven de apen eten, maar toch.Wat doe je als je een troep Baboons ontmoet? Wat als je een loner (een uitgestoten mannetje) ontmoet? Ik heb geen illusies dat ik daarin van betekenis kan zijn. Ook nu weer horen wij dat mannetjesbavianen geen respect hebben voor vrouwen. Een project dat de bekende antropologe Jane Goodall op Cape Point startte, werd om die reden gestaakt. Wat ze bij de chimpansees deed, lukte haar niet bij de Baboons op de Kapen. Als vrouw kan ik maar beter op mijn hurken gaan zitten, mijn hoofd buigen (at last) en Frans het werk laten doen. Hij kan nog kiezen: samen met mij het hoofd buigen of blijven staan, wederzijdse krachten taxeren met het alfamannetje, zoals hij twee jaar geleden deed in Oeganda. Wij weten nu beter.

Bij de eigenaren van de privéreservaten is er bijzondere relatie met de baboons. Ook al zijn ze beschermd, soms wordt er een afgeschoten. De een doet daar wat minder besmuikt over dan de ander. Niet vanwege het vlees, of de huiden – vroeger werden er in Baviaanskloof schoenen van gemaakt – maar om te demonstreren wie de baas is. Door af en toe eentje te doden ten overstaan van de hele groep, blijven de baboons op afstand en vallen ze niet meer aan in de strijd om eten. Dat is duidelijk merkbaar in de privéreservaten: we horen ze de hele tijd maar ze rennen schichtig weg en maken een indrukwekkend kabaal als ze ons in de verte zien aankomen. Baboons zijn slimme beesten: op de Kapen kopiëren ze het visgedrag van mensen en weten ze bij welk getijde ze de grootste vangst hebben.In het reservaat van Katot Meyer, waar we vier dagen doorbrengen, blijven de baboons van de voorraad macadamianoten af als Katot weg is. Ze weten niet waar Katot is en nemen het risico niet. Als hij op ergens in het reservaat aan ’t werk is, stelen ze zijn noten….

Katot is een even zo bijzondere verschijning als Nico, een soort blanke bosjesman. Zijn leven lang loopt hij blootvoets. Alleen als de minister komt trekt hij schoenen aan. Die laat hij op maat maken, want zijn voeten zijn zo breed geworden dat de gangbare maten hem niet meer passen. Zijn voorouders, veeboeren van Duitse afkomst, trokken naar Zuid-Afrika in de 17de eeuw.

Katot, een voormalige landbouwingenieur gespecialiseerd in waterbeheer, liet het boerenland verder verwilderen en maakte er een reservaat van. Als een soort Don Quichot trekt hij vanuit zijn Ronde Kop Bushcamp ten strijde tegen het gangbare afvalbeleid van de Zuid-Afrikanen. “Bij redacties van sommige natuurmagazines in Kaapstad, heb ik al een gele kaart”, zegt hij trots, zijn priemende bruine pretogen glimmen. We staan helemaal alleen op zijn 1.200 ha grote domein, aan de dam, waar een paar weken geleden een jong luipaardmannetje met een wildcamera is vastgelegd. We zwemmen poedelnaakt in het water. Het dunne wier streelt mijn buik en raakt verstrikt rond mijn benen. Aan de oppervlakte is het heerlijk warm. Ik durf mijn benen niet zo goed te laten zakken in de koude onderstroom. In dergelijke plassen zitten waterslangen. “Ze zwemmen met je mee en doen niets”, zei Nico nog een week geleden. Maar ik ben er niet helemaal gerust op.

Toiletpapier past niet in het afvalbeleid van Katot: “Een fles water is voldoende”, vindt hij. De twee toiletten staan open en bloot in het struikgewas, “maar je kunt ze wel doortrekken” stelt hij mij gerust. De deksels van het toilet is gemaakt van een oude Jerrycan: van Chinese makelij, want alles van dat land is van inferieure kwaliteit meldt de tekst op ’t deksel. Op veel plaatsen op het terrein vind je veelzeggende spreuken, zorgvuldig en met aandacht geschreven in een rechtlijnig strak handschrift. Met tekens heeft hij hikes uitgezet dwars door zijn reservaat, door prachtige gorges waar we springend van steen naar steen de stroom van de Keurboomrivier volgen. In de zandige natte oevers zien we een warboel van verse afdrukken van baboons, bokken en luipaarden.

Een lange hike maken we op onze laatste dag samen met Katot. Hij meldt zich na twee dagen bij ons met een grote zak macadamia noten. Hij was twee dagen thuis bij zijn vrouw en zonen en Oudtshoorn. Met schone mooi gestreken kleren kan hij er weer een paar weken tegenaan. Waar hij in al die tijd slaapt, hebben wij niet kunnen ontdekken; een huis of hut is nergens te bekennen. Ik overtref mijzelf en mijn hoogtevrees als hij ons via een heftig steile kloof naar een grot brengt, waar hij ons oude tekeningen laat zien van de bosjesmannen, Sand People zoals ze hier worden genoemd. We zijn diep onder de indruk van de verfijnde en rijk geschakeerde taferelen op de wand en de spirituele energie van deze plek, diep verborgen ergens achter in de kloof. Hier komen zelden mensen. Op sommige plaatsen zijn oudere tekeningen overschilderd of is de verf door het water weggewassen.

Ze zijn 800-4.000 jaar oud, schat Rob le Roux in, weer een andere reservaateigenaar. Er verschijnt een brede lach op zijn gezicht als we hem de groeten doen van Katot en Nico, zet koffie en neemt de tijd om te vertellen over de tekeningen op zijn terrein en over de Sand People. “Een hoog ontwikkeld volk”, zo legt hij uit als we vertellen over de gedetailleerdheid van de tekeningen. Hun hoog ontwikkelde kennis van de geneeskunde is zo goed als verloren. Het verging hun niet anders als de Maori, de Aboriginals en vele Indianenvolkeren. Door de blanken, Engelsen in dit geval, werden ze tijdens de Boerenoorlog massaal uitgemoord. Ze staan nu in Zuid-Afrika als laagste in de hiërarchie en zijn weggestopt in de meest armoedige townships. Rob laat ze ons in oude boeken zien: mooie ranke mensen, kleiner van stuk, open gezichten, lichtbruine huidskleur. Nu ik ze heb gezien, herken ik ze onderweg, nadat we bij Rob vertrekken. Bij het weggaan worden we warm begroet door zijn African Ridgeback, een enorm exemplaar, onder de littekens, van de baboons. De laatste keer heeft hij dat net nog overleefd. Helaas blijven we niet op zijn baviaanslodge, maar wel een goed adres om nog eens naar terug te keren.

We rijden over een 4×4 track dwars over de heuvels en bergen naar de Baviaanskloof, die sinds kort een werelderfgoedstatus heeft. Het oostelijk deel van deze gorge is het mooiste en alleen toegankelijk voor 4×4’s, niets voor niets, zo zullen we ontdekken. De tocht naar en door de Baviaanskloof is indrukwekkend en heftig. Onze Toyota krijgt het voor z’n kiezen. In de low gear kruipen wij over het 2-spoor-pad, langs afgronden omhoog en omlaag. De uitzichten op de toppen zijn indrukwekkend: wij kijken 200 km ver weg en zien de kustlijn en het Outeniqua gebergte, het vertrekpunt van onze tocht, bijna twee weken geleden. Het is zoals Nico zei: “slow and steady.” Onze landcruiser kruipt met een gemiddelde van 5 km per uur onverdroten door. Wij krijgen steeds meer vertrouwen in onze auto. Mijn tenen krommen als we zijwaarts hellen, zeker als we langs de afgrond rijden. We kunnen nog niet goed inschatten wat het effect is van het gewicht bovenop de auto

Na twee weken komen we weer terug in de bewoonde wereld: onze eerste cappuccino, uiteraard met carrotcake, drukke campgrounds waar we nog net een plekje kunnen krijgen, geasfalteerde wegen waar we geruisloos over glijden. Addo

Het park, de omgeving en de drukte brengt ons tot de vraag waar we willen zijn: in de wildernis waar alle luxe ontbreekt, waar geen internet is, geen telefoon, geen elektriciteit of in de geciviliseerde wereld. Het is zoeken naar de juiste balans. We weten vanuit eerdere trektochten dat dit ons voorland is. In de armere landen zullen de omstandigheden veel basaler zijn. Voor Frans, meer dan voor mij, trekt de ruige wildernis. Ik wil af en toe wat meer gemak en contact met Hester, mijn moeder. Twee dagen voor Kerst besluiten we weer terug de wildernis in te gaan, naar Nico en Danette. Kerst is een familiefeest en voor ons voelt het als familie. Het contact was intens en wij zijn diep geraakt door Nico die zijn hart naar ons opende, ons vertelde over zijn bewogen leven. In de lange pauzes die in onze gesprekken vallen, zijn de onuitgesproken woorden voelbaar, over zijn verhalen die nog niet klaar zijn om gehoord te worden. Hij maakte voor ons een volledige route door Zuid-Afrika, tot aan Kruger, waar we oversteken naar Mozambique.

Frans vindt dit zo’n prachtig mooi vogeltje. We weten nu waarom: Bischops Bird……

Wij sudderen nog lang van de ontmoeting en hebben ons voorgenomen terug te keren, om hem en Danette te helpen nu hij alle energie nodig heeft om te herstellen van een ziekte. Ze zijn erg blij als we ze melden dat we Kerst en Oud en Nieuw met hun willen doorbrengen, maar we moeten ze een dag later teleurstellen: de remmen van onze Toyota raken op de snelweg oververhit en we kunnen het niet oplossen. Een kleine 400 km doorrijden is gevaarlijk, alle garages zijn dicht en de zusterorganisatie van de ANWB kan niet veel meer betekenen dan ons afslepen. Hortend en stotend, keren we zonder boodschappen weer terug naar onze campground in Addo, nadat we eerst hebben gecheckt of we ergens kunnen aanschuiven voor een diner op kerstavond. Het lot heeft bepaald: we staan met kerst in een luxe omgeving te verlangen naar de wildernis. Kerstnacht is één kamer over. Ons kerstcadeautje: voor één nacht een echt bed, onze eigen douche en eindelijk is daar die eigen wc. At last.

Merry Xmas

PS: als Zijne Koninklijke Hoogheid Koning Willem-Alexander bij toeval deze blog mocht lezen: hij krijgt de hartelijke groeten van Katot Meyer. Hij is altijd welkom op zijn reservaat.

Enige feiten:

Het is hier warm en droog, ongeveer 30 graden. Wij reden vanaf Bonniedale naar het oosten via Oudshoorn, George en Knysna (waar we vooral naar toe gingen om toch maar die Garmin 650 te kopen) naar Joubertina en Kareedouw waar we de bergen zijn overgestoken naar Baviaanskloof. Via Patensie en Despatch reden we naar Addo Elephantspark. 90% van onze tijd rijden we over dirtroads. We staan nu op de campground van theAardvarkguesthouse en hopen dat we maandag een garage vinden die én open is én ons verder kan helpen.

Websites van de bijzondere plaatsen met bijzondere mensen:
www.bonniedale.com (ook met gastenkamers en voor wie het roer om wil gooien: het staat sinds kort te koop)
www.pnaturereserve.co.za
www.burchell4x4.co.za
www.baviaanslodge.com
www.baviaans-kouga4x4.com (ook met gastenkamers)